Bernard Sprenger, De Telegraaf, 10 januari 2023
Hoor je straf te krijgen als je je wilsonbekwame moeder onttrekt aan het toezicht van de curator of verpleeginrichting? Op deze vraag moet de wetgever met een antwoord komen, vindt Bernard Sprenger. „Dit raakt een maatschappelijk probleem dat steeds vaker voorkomt.”
Oma (89) was door de rechter wilsonbekwaam verklaard. De rechter verleende een machtiging om haar verplicht op te nemen in een gesloten verpleeginrichting omdat zij leed aan vasculaire dementie. Binnen veertien dagen moest oma worden geplaatst in de verpleeginrichting. Gebeurde dit niet, dan zou de afgegeven machtiging verlopen en zou de rechter zich opnieuw over een verplichte opname moeten uitspreken.
Oma wilde koste wat kost thuis blijven wonen en daarom uit handen van die verpleeginrichting blijven. Verplichte opname is vanwege haar traumatisch oorlogsverleden een gevoelig onderwerp. Haar zoon, die haar verzorgde, stelde daarom voor om een paar dagen op de zorgboerderij van een goede vriend van hen door te brengen in de hoop dat de verpleeginrichting hen daar niet zou vinden.
Gearresteerd
Daar valt opeens de politie binnen. Oma wordt opgenomen in de verpleeginrichting, haar zoon gearresteerd en vervolgd voor wederrechtelijke vrijheidsberoving van oma. Hierbij gaat het er om of oma tegen haar wil is meegenomen. Alleen nu oma wilsonbekwaam is, is het de vraag of haar wil nog wel meetelt. Aangezien de aangestelde curator oma juist in de verpleeginrichting wilde hebben, handelde de zoon volgens het OM tegen oma’s wil.
Hier maakte het OM een misslag. Civiele wilsonbekwaamheid is niet hetzelfde als strafrechtelijke wilsonbekwaamheid. Je bent civiel onbekwaam als je niet in staat bent om belangrijke beslissingen te nemen. Je hebt dan toestemming van de curator nodig voor een woningaankoop of een huwelijk. De vraag of oma mee wil naar de zorgboerderij valt hier niet onder. Bij vrijheidsberoving moet nog altijd worden gekeken naar de wil van oma, ondanks die wilsonbekwaamheid. Seksuele handelingen met een wilsonbekwame zijn specifiek strafbaar gesteld, maar bij misdrijven tegen de vrijheid is wilsonbekwaamheid niet opgenomen.
Zelfs bij verplichte zorg vanwege een psychische aandoening (Wvggz) kijkt men naar de wil van die persoon. Nooit eerder werd aan de Nederlandse strafrechter de vraag voorgelegd of oma’s wil in haar situatie ertoe doet. Het Gerechtshof Amsterdam oordeelde uiteindelijk met mij dat er geen bewijs is dat oma ’tegen haar wil’ is meegenomen. Oma’s wil is dus nog altijd leidend voor de vraag of zij vrijwillig met zoonlief meeging. Anders gezegd: oma ’s wil is wet.
Leemte
De zaak legt bloot dat er in het Nederlands wetboek geen specifieke strafbaarstelling is voor het onttrekken van een wilsonbekwame (of een persoon die met een machtiging wordt opgenomen in een verpleeginrichting) aan het toezicht van de curator of die inrichting. Het is vergelijkbaar met een ouder die geen gezag heeft over zijn jonge kind, maar toch zijn kind mee wegneemt. Als het kind dit dan zelf wil, is er juridisch sprake van onttrekking aan het gezag, maar van wederrechtelijke vrijheidsberoving is dan nog geen sprake.
Als het OM zulke gevallen in de toekomst wil kunnen bestraffen, lijkt het tijd dat de wetgever deze leemte opvult met een specifieke strafbaarstelling.
Bernard Sprenger is advocaat te Amsterdam
- Artikel zoals gepubliceerd op Telegraaf.nl (abonnees)
- Foto: Pixabay